Alle dagelijkse kwellingen van het kunstenaarschap

En ik ben dus uit de kunstenaars-kast. En soms is dat intens mooi; omdat je dus zo veel moois en geks ziet in de wereld, of als je werk goed ontvangen wordt of je performance zichtbaar een hoop mentale ‘errors’ veroorzaakt bij het publiek. Die golven van adrenaline die ik dan ervaar, daar ben ik wel een beetje aan verslaafd hoor. En dat zijn natuurlijk de momenten die jullie van mij op social media te zien krijgen. Maar dit is hoe de andere 98% van de tijd aanvoelt…


 

 

Om te beginnen ben je een groot deel van je tijd bezig met werk waar je nooit van je leven mee bezig zou willen zijn. En dan heb ik het nog niet eens over de belastingaangiften of het onderhouden van je super-shiny portfoliowebsite (waar je alweer ontevreden over bent zodra de nieuwste versie drie maanden online staat). Nee, ik heb het over het catering-werk, of werken in de zorg (‘'Ja, ik ben wel een gevoelig mensen-mens-type, dus als ik moet bijbeunen, past dat me misschien wel’’), het onderwijs (‘’Kunstjuf zijn ligt toch niet zo ver van kunstenaar zijn?’’…Uhm, jawel!), of het opzetten van een blog/video-/grafisch ontwerpbureau/fotografie-bedrijfje om bij te klussen. 

De helft van wat je als zelfstandige onderneemt mislukt alweer na een jaar of vier van nét wel of nét niet kunnen rondkomen. Dit gedoe begint al tijdens je academietijd, ‘want je wilt tenminste op je portfolio kunnen tonen dat je een harde werker bent, én je wilt gewoon proberen om zonder het gezeur van een baas (die je maar een raar figuur vindt) rond te komen. Ik kan je als ervaringsdeskundige vertellen: als je net als ik alweer drie jaar klaar bent met studeren en zo’n 10 nevenactiviteiten achter de rug hebt, je je een beetje vies voelt; een beetje een sletje. Want je vertelt je netwerk hoe top jouw ‘grafisch ontwerp’ bureau wel niet is, in de hoop dat het gaat lopen. En nadat het toch niet opleverde wat je wilde, moet je weer verplicht in een andere rol duiken. Met het schaamrood op je kaken denk je: ‘Hoe ongeloofwaardig ben ik ondertussen wel niet?’. Al dat gedoe, terwijl je eigenlijk alleen maar wat centjes wilde verdienen zodat je je huur en wat kwasten kunt betalen, omdat je in eerste instantie eigenlijk alleen maar kunst wilt maken...

 

Dan bestaat er het idee, dat wij - het kunstenaarstuig - allemaal aan de drugs zijn en iedere avond door de stad zwerven op zoek naar feestjes en ‘vertier'. Tsja, dat we beter weten hoe we een feestje kunnen bouwen (lees: de burgerlijkheid die ons brein accuut in appelmoes verandert, hebben leren te vermijden), dat is waar ja. Maar eigenlijk heb ik nooit tijd om te feesten. Ik werk gemiddeld 50 - 60 uur per week. s’Avonds na het eten gaat de laptop of het tekenblok op schoot op de bank en schets, schrijf en boekhoud ik gewoon nog een paar uur door. En in het weekend heb ik eigenlijk ook dienst: dan probeer ik de relaties te lijmen die ik doordeweeks te veel heb verwaarloost. 



 

 

Ik heb een beroep waarbij ik nooit echt trots mag en kan zijn op het eindresultaat. Niet alleen omdat ik zelf altijd nog verbeterpunten zie bij alles wat ik maak (en er eindeloos vaak aan twijfel wat het überhaupt in godsnaam is wat ik doe en of ik er niet beter mee kan stoppen… oh nee, dat kan niet, want zo was ik geboren, remember?). 

Maar ook omdat het kunstpubliek dat naar je werk komt kijken datzelfde vindt. Je moet als een wiskundige nadenken over iedere keuze die je maakt tijdens je maakproces: ‘Waarom doe ik dit zus en niet zo?’, want je weet dat er straks tijdens de opening een aantal kunstnazi’s komen, die je zullen vragen waarom je die foto in kleur hebt afgedrukt en niet in zwart-wit, en waarom je voor een eikehouten en geen zebranohouten lijst hebt gekozen (‘Want dat doe ik zelf al jaren en dat ziet er zo veel professioneler uit, het ademt zo veel meer rust uit’…). 

En dan heb je nog de bemoediging van die ene oom die verplicht mee moest naar de opening en bewust of onbewust (meestal met dank aan de gratis aanwezige drank), na een uur van verveling veel te hard opmerkt dat 'zijn zoontje van 6 hetzelfde kan maken’. Hard lachend om zijn eigen grap om er voor te zorgen dat het écht niemand van de aanwezigen kan ontgaan (ook die stomme kunstenaars niet). En met een trotse grijns, alsof zijn grap niet al 10.000 keer is gemaakt. 

Omdat je weet dat die opmerking, of een variatie daarop, gaat komen, kan je maar beter voorzichtig peilen wat men van je werk vindt (lees: checken of de kijker enige kennis heeft over kunst), voordat je de vinnige opmerkingen van ‘de self-proclaimed’ kunstcriticus of de botte bijl van de even zo botte oom in je idealistische bakkus krijgt teruggeworpen.

 

Godver, Pietje doet het beter!

En dan, na drie maanden van hard werken, netwerken, vergunningen aanvragen, promoten en zenuwen, heb je eindelijk je opening. Je droomt van 100 man opkomst. Er komen er 15 (waarvan twee personen je moeder en die vreemde romantische stalker waar je maar niet van af komt zijn). Maar goed, je maakt een paar mooie foto’s van je opening waarop je al je 15 man publiek zet, zodat het nog wat lijkt, voor op je website en op Facebook. Zo gaan de mensen om je heen er tenminste in geloven dat je lekker bezig bent en dan gaat het volgende keer hopelijk beter…

De volgende dag lees je dat Pietje uit je klas van de academie een solo expositie in Londen heeft en dat er voor de gelegenheid nog een documentatieboek wordt gepubliceerd, een televisie en radio interview worden gemaakt en - dat had Pietje zelf ook helemaal niet verwacht - hij plots ook een geldprijs van €15.000,- wint!

Super fijn voor Pietje hoor, hij heeft er net als jij ook altijd hard voor gewerkt. Maar een beetje pijn doet het altijd toch wel, die kinderlijke jaloezie. Voor het slapen gaan ga je voor de zekerheid toch nog even geknield naast je bed zitten en vraag je kindeke Jezus of hij je misschien op korte termijn een mystiek teken kan geven zodat je weet dat je enigszins op de goede weg zit en niet heel je leven moet blijven ploeteren voor niets. Je ziet het jezelf doen vanuit je kritische kunstenaarsblik en lacht jezelf terwijl je het doet meteen keihard uit: ‘'Pretentieuze sukkel dat je wel bent! Jeez…''



 

 

''Wat nou, als ik wél dat uurtje op de bank ga zitten om een film te kijken. Wat nou als ik wél een kort weekendje naar het buitenland ga van mijn zuurverdiende bijbaangeld? Wat nou als ik (in tegenstelling tot mijn oude academie-klasgenoten) wél een huis koop omdat het kan dankzij het inkomen van mijn man (oh ja, deze burgermuts is ook nog eens getrouwd!). Al die uren die ik daar in steek, en al de focus die ik daar op leg, kan ik niet aan mijn kunst besteden. Of de grootste tijdsverslinder der tijdsverslinders: kinderen krijgen! Mag dat wel? Niet als in: ‘Mag dat van anderen’. Maar meer als kosmische vraag: ‘Is het met dit beroep niet ofwel het één hebben, ofwel het ander’. Moet ik in een kraakpand wonen, in een koud en lekkend atelier werken, ieder uur van de dag werken en leven op macaroni met smackworst uit blik, omdat ik anders niet genoeg uren maak om écht tot een geniale en authentieke verdieping te komen in mijn werk die nodig is om écht goed te worden en te worden opgepikt…''.
Ik hoop altijd dat dit beeld maar een platte mythe is (die ik mezelf te vaak aanpraat) en dat talent toch wel komt bovendrijven, of je er nu 20 of 50 uur per week mee bezig bent… toch? Arg, wie kan het zeggen! Niemand. Maar vermoeiend, ja dat zijn die twijfels wel. Kan ik anders? Nee, dit is wat ik moet doen. Zo ben ik geboren, remember? Waarvoor en waartoe? Who knows?!