Bijna alle jongeren tussen grofweg de 20 en de 30 jaar hebben een probleem. Een groot probleem. Ze zijn bestolen. Al ruim acht jaar zijn hun kansen gestolen, staat hun leven stil en kunnen ze niet aan hun toekomst bouwen. Al acht jaar lang zijn ze aan het wachten. En nu de economie weer voorzichtig aan op gang schijnt te komen, vormt dat toch geen oplossing. Hun kansen zijn in die afgelopen jaren al aan zich voorbij gegaan. Ze zijn dadelijk de Vergeten Generatie.
Klem
Een nieuwe jongere generatie van verse actienjarigen staat alweer klaar om de banen te vervullen (ze zijn immers jonger en dus goedkoper) die deze Vergeten Generatie eigenlijk hadden moeten vervullen, maar voor wie simpelweg destijds geen banen waren. Een groot deel van de Vergeten Generatie was zo doortastend om nog een aantal jaar door te leren of om te scholen. Het afgelopen decenium verdubbelde het aantal studenten in het op de HBO's en Universiteiten [1], waardoor er zelfs een overschot van hoogopgeleiden en gepromoveerden is ontstaan. Door de jeugdwerkloosheid aan de ene kant en de strak aangetrokken buikriem die het sociaal leenstelsen heet, is de druk groter dan ooit [2]. Maar doorstuderen lijkt de enige optie. De onzekerheden zoals lager loon en het uitblijven van vaste contracten zorgde sinds 2007 voor vooral de lager opgeleiden tot een forse toename van het aantal burnouts onder jongeren. [3]
''Eenmaal in de bijstand terecht gekomen worden de kansen ook alsmaar kleiner, tenzij je het voor elkaar krijgt om jezelf ''te instabiel'' te laten verklaren om nog te kunnen werken''
Maar de harde realiteit is dat de arbeidsmarkt zo grillig is door de alsmaar sneller ontwikkelende techniek, dat de baan of functie waarvoor de twee jaar geleden nog in de schoolbanken aan het studeren was, nu al niet meer bestaat. Je diploma (en al het geld dat je investeerde om deze te halen) zijn tevergeefs. Je zit nog steeds vast in een bijbaan die ver onder je opleidingsniveau ligt. Als je een beetje té slim bent wordt je in dit soort banen weggetreiterd door collega's die in jou een bedreiging zien (je zou zomaar hun functie over kunnen nemen die zij al jaren bestrijken. Of erger; je zou wel eens de capaciteiten kunnen beschikken om hun leidinggevende te kunnen worden. "Dat is niet de bedoeling! Zeker niet nu er bezuinigd wordt en alle banen op de tocht staan. Er uit met jou, nog voordat je hier lang genoeg zit om een vast contract te kunnen krijgen!"). Eenmaal in de bijstand terecht gekomen worden de kansen ook alsmaar kleiner: het UWV staat het niet toe om een opleiding te volgen vanuit de bijstand. Omscholen en bouwen aan een betere toekomst is moeilijk. Tenzij je het voor elkaar krijgt om jezelf geestelijk instabiel te laten verklaren door een (tegenwoordig niet meer te betalen, zo duur door afschaffen van vergoeding in zorgpakketten) psycholoog (wat door de immense stres vaak nog lukt ook!), moet je voor straf taken verrichten. Lees: urenlang afval prikken op straat en je strafuren uitzitten in treurige kantinezaaltjes samen met bijstandsgerechtigden die daadwerkelijk ongemotiveerd zijn om ook maar iets te doen. Of je mag extreem nuttige cursussen volgen: urenlang in een zaaltje een cursus "online solliciteren" volgen, die je zelf beter had kunnen ontwerpen en samenstellen met je WO/HBO diploma psychologie, communicatie of informatica op zak. Tenenkrommend. En beetje bij beetje breekt het je oprechte moed en motivatie af.
Het huidige kabinet richt zich intussen op een nieuw prestigeproject: het bieden van meer uitdadingen en scholingsvormen binnen het onderwijs voor jonge talentenl de zogenoemde ''toptalenten'' (bijvoorbeeld hoogbegaafden kinderen).[4] De aanstormende generatie kids krijgt dus een hoop kansen, die er voor de huidige generatie jongeren nooit waren. De politiek lijkt te zijn vergeten dat 33% van de (jong)volwassen hoogbegaafden werkloos thuis zit (in vergelijking tot 7.3% van de gehele bevolking [5]). Veel genoemde redenen voor de werkloosheid zijn het gemis van uitdagingen op het werk waardoor onderpreseteren en uiteindelijke uitval ontstaat. Hoeveel van deze hyper talentvolle zielen zouden er nu zitten te verpieteren in de zaaltjes van het UWV of met een burn-out op de bank (vrezend voor de volgende dreigbrief met aankondigingen van keuringen en hoorzittingen van het UWV)? Is er al een plan bedacht om een passende plek te vinden voor dit talent of blijven deze mensen vergeten?
The American Dream - oh nee, toch niet...
Het grootste leed van de crisis betrof geen materiële achteruitgang. Arm zijn we hier niet in Nederland ten opzicht van vele andere landen. Wat dat betreft mogen we zeker niet klagen. Het echte leed speelt zich achter de voordeuren af. En in onze bovenkamers. In recente onderzoeken kwamen schrikbarende cijfers aan het licht over eenzaamheid onder jongeren die in de afgelopen jaren explosief is gegroeid. Eén op de drie jongeren geeft aan zich eenzaam te voelen [6]. Schaamte, woede, verdriet en teleurstelling. Dat zijn de emoties die zich elkaar ook in mijzelf de afgelopen jaren afwisselde:
Toen ik op het VWO terecht kwam was het credo wat ik als "slimme meid me op de toekomst voor moest bereiden". Als ik maar goed mijn best deed op school, zou het allemaal wel goed komen voor de toekomst. Ambitieus als ik was, deed ik daar nog een schepje bovenop: ik werkte constant meerdere bijbanen en betaalde daarvan mijn toneel en muzieklessen. Ik timmerde keihard aan mijn weg, vastbesloten om wat van mijn leven te maken, komende uit een groot gezin waar we het allerminst breed hadden.
Die moeite werd alleen nooit beloofd. Een VWO, HBO bachelor, Universitaire minor, HBO master (allen met prachtige cijfers), ruim tien bijbanen, vrijwilligersfuncties en twee stages verder moest ik accepteren dat er voor mij daarna op mijn 24ste door de economische omstandigheden niet veel meer in zat dan een eenvoudige horecabaan. Zelfs ik, de rasoptimist, voel me belazerd, voorgelogen en ontchoocheld. De toorts waar de vlam van mijn moed ooit uit bestond bestaat na de storm nu alleen nog uit een klein waakvlammetje dat dreigt te doven bij de eerstvolgende zucht wind.
Eerst geef je jezelf hiervan de schuld: "Ik heb niet genoeg mijn best gedaan. Ik had harder moeten werken of andere keuzes moeten maken?". Ik was boos op de wereld, maar kon me ook niet permitteren om boos te zijn, want ik had mijn energie nodig om het hoofd boven water te houden.
Dan ontdek je dat bijna al je oud studiegenoten werkloos zijn. Maar dat gaat niet van de ene op de andere dag. Want niemand roept graag hardop hoe slecht het eigenlijk echt gaat. Wij zijn generatie Facebook. De buitenkant is prachtig, maar eenmaal op visite vloeien de tranen van eenzaamheid en erkenning. Je slaat een arm om de ander heen en zegt troostend: ''Niet opgeven jij, het komt allemaal goed;;. Maar je vraagt jezelf af: ''Hoe lang nog voordat het goed komt? Zal het op tijd zijn?''.
Wie denkt dat een jong mens dat geen kansen ziet om zichzelf te ontwikkelen en te realiseren, er niet af en toe serieus over nadenkt om zichzelf voor een NS trein te werpen (en met een beetje pecht voor een enkeling; te radicaliseren en een ander iets aan te doen), mag zich best zorgen beginnen te maken!
Zonder vaste baan kan je geen hypotheek krijgen. De Vergeten Generatie heeft geen vaste baan en huurt dus dure en kleine appartementjes. De huurprijzen zijn immers door het dak geschoten. Hier lopen we aardig op leeg, dus sparen zit er niet echt in. Een andere optie waar een deel van de Vergeten Generatie voor kiest is om weer bij Pappa en Mamma te gaan wonen [7] [8]. Desnoods als stel. Dat maakt een hoop dingen erg gecompliceerd.
Zoals kinderen krijgen in appartementjes van 40m2 zolder tuin of ook maar een balkon of inwonend bij Paps en Mams? Sorry, zelf kan ik dat nog net uithouden, maar mijn kinderen gun ik dat niet. Zelfs zoiets fundamenteels als het krijgen van kinderen wordt dus uitgesteld. [9]
We zijn daarnaast ook druk bezig met mantelzorgen, want onze oudes en gehandicapte siblings krijgen minder zorg en financiele steun dan voorheen. Het aantal jong gehandicapte dat in 2015 een Wajong kreeg is ten opzichte van vroig jaar met 90% gedaald! [10]
De crisis klimt uit een dal, maar de huizenprijzen worden ook langzaam weer hoger. Tegen de tijd dat de Vergeten Generatie eindelijk wat geld gespaard heeft, zijn de koophuizen weer ouderwets onbetaalbaar. En daarbij: dat kleine beetje spaargeld kunnen we beter opzij leggen voor ons pensioen, want de AOW zal er hoogstwaarschijnlijk helemaal niet meer zijn als wij op ons 67 jaar (oh nee, 85ste) mogen stoppen met werken. En aangezien onze ouders geen plekje meer zullen krijgen in een bejaardetehuis (ruim 800 bejaardetehuizen dreigen hun deuren te moeten sluiten door de huidige kabinetsplannen [11] ), kunnen we dat geld ook beter besteden aan het verbouwen van ons huis of het kopen van een caravan (heb jij een beter idee?) om onze oude lieden in op te vangen.
Er zijn kleine mondjesmaat wel veranderingen aan de gang, ook vanuit jongeren verenigingen zelf. Zo haalde de 19 jarig Soufian dit jaar het landelijke nieuws met zijn petitie om het minimumloon voor jongeren onder de 23 jaar fors te verhogen. [12] Maar ook die strijd is nog niet volledig gestreden en het is nog altijd een druppel op de gloeiende plaat. Er moet meer gebeuren dan dit.
Ik sla vast heel wat situaties over. Ik heb mijn best gedaan om alles wat ik onder de Vergeten Generatie (en bij mezelf) waarneem en zie te verwoorden. Aanvulling is altijd welkom.
Maar hoe moet het nu verder? Moet de politiek een handreiking doen in de vorm van stimulansen (subsidies voor werkgevers bijvoorbeeld) om de Vergeten Generatie aan het werk te krijgen? Moeten er meer mensen van deze generatie Facebook even laten voor wat het is en ook beginnen om te verwoorden hoe beschamend, lelijk en troosteloos onze situatie er uit uit ziet. Waar blijft het protest? Waar blijft een kritisch geluid? Dadelijk trekt de economie weer aan, maar de economie zal zich niets van ons aantrekken. Wie hoort ons? Hoe lossen we dit op? Mijn geschiedenisleraar vertelde me ooit dat revoluties altijd ontstaan vanuit de hogeropgeleiden en jongere lagen van de bevolking. Daar hebben we er inmiddels meer dan genoeg van. Wie durft zich uit te spreken?
[1] Ter Horst, M., Volkskrant, De harde waarheid: er zijn veel en veel te veel studenten, vergkregen op: 01-07-2015, van: http://www.volkskrant.nl/dossier-onderwijs/de-harde-waarheid-er-zijn-veel-en-veel-te-veel-studenten~a3537914/
[2] Kences, Aantal studenten neemt toe, vergkregen op 01-07-2015, van: http://www.kences.nl/nl/nieuws/nieuwsberichten/03-02-2014-aantal-studenten-neemt-toe.html
[3] Spijkerman, C., NRC, Laagopgeleide jongeren vaakst burn out, vergkregen op 01-07-2015, van: http://www.nrc.nl/carriere/2013/06/10/laagopgeleide-jongeren-vaakst-burn-out/
[4] Van Baalen, J., De Grote Prefessionalisering, 23-01-2015, Meer aandacht voor toptalent, vergkregen op 01-07-2015, van: http://www.degroteprofessionaliseringsdag.nl/meer-aandacht-voor-toptalent/
[5] Werkloosheidsmeter, vergkregen op 01-07-2015, van: http://www.werkloosheidsmeter.nl/
[6] Veen, J., 1 Vandaag, 25-09-2014, Onderzoek Eenzaamheid onder Jongeren, vergkregen op 01-07-2015, van: http://www.eenvandaag.nl/uploads/doc/Rapportage%20Eenzaamheid%20onder%20jongeren.pdf
[7] CBS, juni 2014, Jongeren willen langer thuis wonen, vergkregen op 01-07-2015, van: http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/6EB95395-FEE2-4744-931A-07A85B2E3042/0/20140406b15art.pdf
[8] Jobse, H., Trouw, Hee mam, ik kom weer thuis wonen, vergkregen op 01-07-2015, van: http://www.trouw.nl/tr/nl/5009/Archief/article/detail/3471361/2013/07/06/Hee-mam-ik-kom-weer-thuis-wonen.dhtml
[9] Venbrux, M., Volgens Nederland, Tijdelijke contracten: de beste anticonceptie, vergkregen op 01-07-2015, van: http://www.volgensnederland.nl/themas/werk/tijdelijke-contracten-de-beste-anticonceptie
[10] Roerdink, Y., Nieuwsuur, 30-06-2015, Toekenning Wajong-uitkeringen met 90 procent gedaald, vergkregen op 01-07-2015, van: http://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2044351-artikel.html?title=toekenning-wajong-uitkeringen-met-90-procent-gedaald
[11] Coevert, A., NRC-next, 20-02-2013, Sluiting van achthonderd bejaardetehuizen dreigt door kabinetsplannen, vergkregen op 01-07-2015, van: http://www.nrc.nl/nieuws/2013/02/20/sluiting-van-achthonderd-bejaardenhuizen-dreigt-door-kabinetsplannen/
[12] Young and United, Meneer Boer, wij voelen ons uitgekleed, vergkregen op 01-07-2015, van: https://www.youngandunited.nl/meneer-boer-wij-voelen-ons-uitgekleed/
